4 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİĞİ

4 yaş Çocuğunun Gelişim Özellikleri

Duygusal Gelişim özellikleri

•          Negativizm yerini pozitivizme (uzlaşmaya) bırakmaya başlar.

•          Ancak hala kendi isteklerine düşkün olmasına rağmen kararsızlığını sürdürür.

•          Bir şeyin aynı anda tüm yanlarını denemeye ve test etmeye çalışır.

•          Uyumsuz davranışlar ortaya çıkabilir.

•          Yasaklanan bir şeye hem dokunup hem de ben dokunmuyorum ki diyebilir.

•          Beklemeyi öğrenmeye başlamıştır

•          Ben merkezli yapı değişmeye başlamıştır. Kendi dışındaki dünyanın kuralları olduğunu, başkalarının da hak ve istekleri olduğunu görür.

•          Artık isteklerinin anında yerine getirilmemesini anlayışla karşılamaya başlamıştır.

•          Dikkat aralığı genişledikçe davranışları daha tutarlı ve planlı bir hale gelir. Bir şeyi neden yaptığını açıklar ve sorulara çözüm üretebilir, kuralları anlar ve bunlara uyar, düşüncelerini paylaşır, çocuğun fikir yürütmeye başladığı açıkça görülür. Göremediği şeyler hakkında da düşünebilir, konuşma ona bu fırsatı sağlar.

•          Rol yapar, konuşur ve yaptıklarını açıklar. Oyuncakların canlı olduğunu düşünür. Geçmişteki ve gelecekteki olaylardan bahseder. Nesneleri gruplara ayırır, ancak bu ayrımın yetişkinlere göre bir mantığı olmayabilir.(Einon 2000,s.114)

•          Kendisi için bir-iki oyun arkadaşı seçmeye başlar.

•          Değişken bir görünüm sergiler

•          Yavaş yavaş iki yönlü dikkat geliştirebilir. Bir işle uğraşırken konuşan kişiyi dinleyebilir.

•          Meraklıdır

•           bu dönemdeki çocuklarda geçmiş zaman kavramı oluşur. Kim, kimin, nasıl ve niçin kavramlarını anlarlar.(pearse 1996,unutkan 2003,s.15) 

•          4 yaşındaki çocukların hala gerçekle hayali birbirine karıştırma konusunda sorunları vardır. Yaptıkları konusunda çok kere hayal ürünü olan hikâyeler anlatmaktan hoşlanırlar.(oktay 1999,s.119)

•          Kendini başkalarının yerine koyamaz, başkalarının görüş açısıyla düşünemez. Kendi görüşleri en doğru görüştür. Örneğin; niçin kar yağıyor sorusuna “çocukların oynaması için” cevabını verebilir.

•           bu dönem çocuğunda görülen önemli düşünce özelliklerinden biri de özelden özele akıl yürütmedir. Örneğin; kahvaltıda her gün omlet yiyen bir çocuk omlet yemediği bir gün kendini kahvaltı yapmamış sayabilir.(aydın,1999 s.14)

•          4 yaş çocuğu isteklerinin anında yerine getirilmemesini anlayışla karşılamayı öğrenmeye başlar. O artık kendi dışındaki dünyanın kuralları olduğunu ve başkalarının hak ve istekleri olduğunu görür ve beklemeyi öğrenir. Buradaki temel ilke, çocuğun isteklerinin bazılarına er geç kavuşacağına inanmasıdır. Değişken bir görünüm sergiler. Genellikle yarım bırakılan şeye karşı duyarsızdır. Sorgu çağı 4 yaşında en yüksek düzeye ulaşır.

•          Genelde daha çok bağımsız ve oldukça inatçıdır. Kendi isteğiyle hareket eder. İsteklerine karşı gelindiğinde yetişkinlerle uygunsuzca, az çok kaba bir üslupla konuşabilir ve oyun arkadaşlarıyla kavga edebilir. Konuşmaları ve etkinliklerinde mizah anlayışı sergiler. (yavuzer 2004,s.201)

•          Duygularını resimlerinde ifade ederken özel bir plan yapmaz, önüne çıkan her şeyi kullanır.(yavuzer 1993)

•          4 yaş çocuğu fantezilerden hoşlanmayı ve düzenli bir şekilde masal anlatmayı sürdürür. O zaman zaman yalan söyleyebilir. Elinde olanın kendi mülkiyeti olduğuna inanır.

•          Ebeveyn otoritesine meydan okumaktan ve bağımsızlık sınırlarını zorlamaktadır. Ceza korkusu olmaksızın davranan 4 yaş çocuğu neden kurallara uyması ve ahlaklı olması gerektiğini bir türlü anlamaz. 4 yaş karşı gelme yaşıdır.(yavuzer 2005,s.54)

•          Bu yaş grubundaki çocuklar resimlerde gördüğü benzerlik ve farklılıkları ayırıp gösterebilir. Üç resmin bir özelliğe göre karşılaştırmasını yapabilir, bir özelliğe göre nesneleri gruplayabilir.(bumin 1996,unutkan 2003 s.15)

•          Bu dönemdeki çocukların dikkati çift yönlüdür. Uğraştığı işe ara vermeden, konuşan kişiye bakmadan verilen yönergeyi anlayabilirler.(dönmez ve diğerleri 2000,s124)

•          Oyuncakların canlı olduğunu düşünür. Hala onu en çok etkileyen şeyler gördükleridir. Düşüncelerini paylaşır.(einon 2000,s.116)

•          Yarım bıraktığı işleri umursamaz

•          Sorgu çağı en yoğun düzeye ulaşmıştır ve soruların içeriği kapsamlılaşmıştır.’bu nedir’ yerine ‘neden-niçin ‘soruları gibi

•          Hareketlidir

•          Özel nesnelere karşı korku duyabilir. Karanlık ve yalnızlık korkuları fazladır.

•          Sık sık korkulu rüya görürler.

•          Yakın geçmişteki olayları, deneyimleri; olup bitenler arasında ilişki kurarak anlatır.

•          Şakalardan, fıkralardan zevk alır.

•          Uygunsuz söz ve ifadelerden, argodan hoşlanır.

•          Yenilikleri denemekten hoşlanır.

•          Genelde oldukça bağımsızdır. Kendi isteğiyle hareket etmektedir.

•          İnatlar azalmakla birlikte hala devam etmektedir.

•          Basit sorumlulukları yerine getirebilir.

•          Küçük kardeşlere ilgi gösterir. Sevgiyle yaklaşabilir.

•          Sıkıntı içindeki oyun arkadaşlarının duygularını anlamaya, paylaşmaya çabalar.

Kas gelişimi

•          Tırmanma, sıçrama, atlama,takla atma hareketlerinden hoşlanır

•          Koşma –ani durma-koşma ,ani dönüşleri büyük bir beceriyle başarır

•          Parmak uçlarunda oldukça dengelidir

•          Keskin ani dönüşleri gerçekleştirebilir.

•          Büyük nesneleri itip çekerek koşabilir.

•          Merdiveni tek başına yardımsız ve ayak değiştirerek tırmanır

•          Üç tekerlekli bisiklette ustalaşmıştır.’u’ dönüşü yapabilir.

•          Top oyunlarında beceriklidir.(sopayla vurma,topu atma,yakalama,zıplatma,tekmeyle vurma…)

•          Küçük kas becerileri

•          Küçük tahta boncukları ipe dizer

•          8-10 küple kule yapabilir

•          Küplerle köprü yapabilir

•          Model olunduğunda ı,v,vvv serisini çizebilir.

•          Daire,kare,üçgen çizebilir.

Psiko-sosyal gelişim

•          Cinsiyetler arası farklılıkları algılar

•          Kendi cinsiyetine bağlı sosyal rolünü ayırtedebilir

•          3,5 yaş civarında başlayan oidipal çatışma tüm hızıyla devam etmektedir.

•          Kendisiyle oynayacak bir ya da iki arkadaşını seçmeye başlar. Önceleri seçtiği oyun arkadaşları her iki cinsten olabilir. Ancak okula gitmeye hazırlandığı sırada çocuk kendi cinsinden arkadaş seçmeye özen gösterir. Çünkü sosyal baskı nedeniyle kendi cinsine uygun oyun oynamayı öğrenmelidir.

•          Dişlerini fırçalar, giysilerini çıkarabilir ve giyebilir, bağcıklarda ve arka düğmenin düğmelenmesinde yardıma ihtiyaç duyar. Dramatik oyunları, kılıktan kılığa girmeyi sever. Paylaşma ve oyun sırasında sıra bekleme anlayışı gelişmiştir.

•          Kız çocuklar daha çok evcilik oyunlarına , erkek çocuklar inşaat araba oyunlarına yönelebilirler

•          Oidipal çatışma yaşanabilir(karşı cinsten ana babaya cinsel içerikli ilgi gelişir.bu ilgi karşısında reddedilirse kendini suçlu hisseder.

•          Cinsel bölgelerin uyarılmasından aşırı heyecan duyma ve cinselliğe karşı aşırı ilgi oluşmaya başlamıştır.

•          Kız çocuk anne ile özdeşim kurarken diğer taraftan karşı cins olan babaya kendini beğendirme çabası artar ve anneyi rakip olarak görmeye başlar.çatışmalar yaşanır.

•          Diğer taraftan kendisini erkek çocuklarla karşılaştırmaya başlar.penisini kaybettiğini ve cezalandırıldığını düşünerek kaygılar yaşar.bu eksiklikten anneyi sorumlu tutar,sevgi babaya yönlenir.(elektra karmaşası)

•          Sırasını bekleyebilir

•          Arkadaşlarından oyuncağını oynamak için izin isteyebilir

•          Tanıdığı kişileri selamlayabilir

•          Teşekkür ederim ve lütfen ifadalerini kullanabilir

•          Basit sorumlulukları yerine getirebilir

•          İsteklerine karşı gelindiğinde yetişkinlerle ; uygunsuzca,biraz kaba bir uslupla konuşabilir

•          Oyun arkadaşlarıyla kavga edebilir

•          Konuşmalarında ve etkinliklerinde mizah anlayışını sergiler

•          Paylaşmaya başlamıştır

Öz bakım becerileri

•          Yemeğini kendi başına yiyebilir

•          Kaşığı,çatalı ustalıkla kullanabilir.(çocuğa fırsat verilmelidir)

•          Pantolon ve kazağını yardımsız giyebilir

•          Düğme,çıtçıt açıp kapatabilir

•          Dişlerini fırçalayabilir

•          Hatırlatıldığında burnunu silebilir

•          Tehlikelerden sakınabilir(cam kırığına bastığında ayağının kanayabileceğini düşünür ve ona göre davranabilir)

•          Gündüz tuvalete kendileri gidebilirler,hala gece uyandırılmaları gerekebilir

Dil gelişimi

•          Dil bilgisine uygun sorular sorar

•          Basit öyküler anlatabilir

•          Arka arkaya tekrarladığı sorular sorar

•          Hemen hemen bir yetişkin gibi konuşabilir,söyledikleri anlaşılabilir.

•          Artikülasyon hataları en aza inmiştir

•          4–5 yaş çocukları birbirini takip eden üç işi başarabilir. Birleşik cümleler kurabilir, kısaltmalar kullanabilirler. Kız kardeş anane gibi ifadeler kullanabilirler. Kafiyeli kelimeleri fark edebilirler.(atay; şahin 2003,s.129)

•          Durmaksızın ‘neden’,’ne zaman’, ‘nasıl’ ve ‘niçin’ sorularıyla sözcüklerin anlamlarını sorar. Anne baba çocuğun sorularını hassasiyetle cevaplamalıdır.onun anlattığı uzun öyküleri dinlemelidir.

•          Bu yaş çocuğu anlatımlarında gerçekte var olanla hayal ürününü karıştırarak anlatabilir.

•          Bildiği birkaç çocuk şiirini,şarkısını,tekerlemeyi söyleyebilir.

•          Adını ,soyadını,yaşını söyler

•          Basit hikayelerde sonra ne oldu sorusuna cevap verir.

•          Hayal gücü kuvvetlidir.

•          Yakın geçmişteki olayları, deneyimleri, olup bitenler arasında ilişki kurarak anlatır. Artık ev adresini de söyleyebilir, 20 ye kadar ezbere sayabilir. Şakalardan, fıkralardan zevk alır, uygunsuz sözlerden, ifadelerden ve argodan hoşlanır. Konuşması dilbilgisi kurallarına uyar ve tümüyle anlaşılabilir. Hemen hemen bir yetişkin gibi konuşur. Bildiği birkaç çocuk şiirini ezbere okuyabilir ve hiç durmaksızın sorular sorar.(yavuzer 2004,s.205)

Bilişsel gelişim

•          Ana renkleri eşleştirebilir, tanımlayabilir

•          Büyüklük,sayı ve şekillerle ilgili bazı kavramları anlar

•          20’ye kadar ezbere sayabilir

•          Sayıların anlamlarını bilerek anlamlı şekilde 5 -10 a kadar sayabilir.

•          Bir şeklin iki parçasını birleştirerek bütünü oluşturabilir.

•          Farklılıkları ve benzerlikleri fark edebilir.

•          Başı, gövdesi ve dört vücut kısmı olan adam resmi çizebilir.

•          10 a kadar rakam tanıyabilir.

•          Resimdeki eksik kısımları gösterebilir.

Gelişimine nasıl katkı sağlayabiliriz

•          Çocuğunuzla konuşurken tam ve düzgün cümleler kurun

•          Nesneler üzerinde konuşurken ‘bu’ ‘ şu’  ‘onu ver ‘ gibi cümleler yerine nesneleri mutlaka isimlendirin.

•          Sorularını sabırla yanıtlayın

•          Dış dünyayı sizin aracılığınızla öğrenecektir. bunun için çocuğunuza zenginleştirilmiş bir çevre sunun. birlikte yürüyüşe çıkın,tiyatro,sinema,müze,konser,maç gibi farklı türdeki ortak etkinliklere katılın.

•          Birlikte oyun oynayın

•          Çocuğunuza önemli olduğunu hissettirin. Prof.Dr. Belma Tuğrul’un ‘sevgi mönüsü’ kitabını (ya-pa yay.)Mutlaka inceleyin. bu konuda sizi yönlendirecektir.

                                                                                                         Fatma Servet Kuday

                                                                                                         Ya-Pa Çocuk Klüpleri

                                                                                                         Eğitim Koordinatörü