ÇOCUK YETISTIRMENIN KEYFİ

 YA-PA COCUK AILE BÜLTENI  ARALIK 2012
SAYIN OKTAY AYDIN


Bir çocuk sahibi olmak ve ona güzel bir gelecek hazırlamak bir anne-baba için hem dünyanın en güzel ve mutluluk verici işi, hem de en ağır ve zorlayıcı sorumluluğudur. Bu öyle bir sorumluluktur ki, bir yandan çocuk için en iyisini yapma isteği duyulur, öte yandan “Ben acaba doğru mu yapıyorum?” diye yoğun kaygılar yaşanır.

Anne ve babanın çocuk yetiştirirken yaşadıkları zaman zaman kendi aralarında da ciddi bir soruna dönüşebilir. Farklı yaklaşımlar nedeniyle sürekli çatışabilir ve kendi aralarındaki ilişkiyi de örseleyebilirler. Bazı ailelerde de büyükanne ve büyük babaların sürekli “Biz bu işte tecrübeliyiz. Sizi de biz yetiştirdik.” diyerek anne-babaya müdahaleleri söz konusu olabilmektedir. Bu ve benzeri çok çeşitli sorunlar her ailede az ya da çok yaşanmaktadır.

Çocuk yetiştirmenin herkes için tamamen tartışılmaz ilkeleri yoktur. Ancak yine de bilimsel veriler ışığında bazı bilgiler ve doğrulardan söz etmek mümkündür. Bu nedenle, anne-babaların çocuklarını yetiştirirken zaman zaman bu konuda kendilerini geliştirecek yayınları takip etmelerinde büyük yarar vardır.

Bu genel çerçevede anne-babaların sıklıkla sordukları sorular ve olası cevapları aşağıdaki gibidir:

Çocuğum iyi yetişsin istiyorum. Kural koyarken nelere dikkat etmeliyim?



Kurallar hayatımızın ve ilişkilerimizin düzenleyicisidir. Bir anlamda diyebiliriz ki, sosyalleşmek demek kurallar dünyasında yaşamayı öğrenmek demektir. Eğer bir insan kuralların farkında olmaz, kural diye bir kavramı tanımaz ve hayatını belirli kuralları dikkate alarak düzenlemezse o insanın kişilik alanında bazı sorunlar olduğunu düşünmek mümkündür. Kurallar, karşımızdaki kişiye rastgele davranmamızı engeller ve ilişki kalitemizi korurlar.

Çocuk yetiştirmede de çoğu zaman tartışılan şey kuralların varlığı ya da yokluğu değil, hangi kuralın nereye kadar uygulanacağıdır. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus, “kurallı bir dünya” ile “kuralcı bir dünya” arasındaki farkın ayırdedilmesine dayanır. Kurallı dünyada, “Kurallar insan içindir ve gerektiğinde değiştirilebilir.” ilkesi geçerlidir. Oysa, kuralcı dünyada, “İnsanlar kurallar içindir ve değiştirilmemelidir.” ilkesi geçerlidir. Birincisi sağlıklı ve gerçekçi bir yaklaşımın ifadesi iken, ikincisi biz yetişkinlerin egolarının ve takıntılı kişiliklerimizin bir ifadesidir.

Çocuklara kural koymanın kuralları şu şekilde özetlenebilir:

 Çocuklara mükü olduğnca az kural konmalıve konulan kurallar açı seçk nedenleriyle birlikte çcuğ açılanmalıı. Buradaki öçüde, çcuğn yaşıile doğu orantııı. Bir çcuğ evde konacak kural sayıı4-5’i geçemelidir.

 Kurallar kararlııla uygulanmalıı. Kararlııla uygulamak ile öke ve kıgılı birbirine karışıımamalıı.

 Kurallar ihtiyacıkarşıamadığıda ya da gereksiz hale geldiğnde çcukla birlikte konuşrak

değşirilmeli ya da kaldıımalıı.

 Kurallarıkoyarken bir cezalandıma ruh hali ile hareket edilmemelidir.

 Kuralları sadece çcuklar içn değl, biz yetişinler içn de geçrli olduğnu götermeli ve biz de çcuğn algıayacağıaçılıta kurallara uyduğmuzu hissettirmeliyiz.

Çocuğm bazen “Seni sevmiyorum.” ya da “Siz beni artı sevmiyorsunuz.” diyor. Bu durum karşııda ne yapmalıı?



Hiçir şey. Çcuklar bu tü sölemleri çğ zaman anne-babayıyöetmek içn sölerler. Bunu tabi ki bilerek ve kurgulayarak yapmazlar. Sezgisel bir hissedişe söleseler de bu söler temelde çcuğn gerçk duygu ve düşücesini yansımaz. Bu cüleleri söleyen çcuk karşııda, ebeveyn telaşanı ve onu sevdiğni ispatlama yarışıa girerse, çcuk içn oldukç eğenceli bir oyunun parçsıolurlar. Çcuk bu söleriyle çğ zaman anne-babaya istediğ şyi yaptımaya çlışı. Yapımasıgereken, çcuğn bu söüüerinde durmayı çcuğn istediğ şyi yine de yapmamaktı.

Sürekli bir şeyler isteyip duruyor. Onun isteklerinin ne kadarııyerine getirmeliyim?



Çocuklar, yaşarıgereğ isteklerini erteleme, kontrol etme gibi davranışarıyapmakta zorlanılar. Ayrıa, okul öcesi döem çcuklarıgenelde “şmdiki zamanı yaşrlar. Onlar içn geçişve gelecek yoktur. Bu nedenle, istedikleri bir şy olduğnda tutturmak bu yaşar içn çğ zaman doğl kabul edilebilir.

Burada öemli olan şey, çcuğn gerçk ihtiyacıile abartııtaleplerini ayıdetmektir. Çcuğn istediğ şy gerçk bir ihtiyaça elden geldiğnce ve uzatmadan karşıamak gerekir. Ancak talep edilen şy gerçk bir ihtiyaca dayanmıorsa, koşllara göe karşıamak gerekir. Bu noktada klasik yaklaşım,çocukla öceden anlaşı tek bir şy alımasıütüe kuruludur. Ancak zaman zaman farklı şekilde de davranımalıı.

Bazı durumlarda çocukla önceden hiçbir anlaşma yapılmamal ıve çocuğun hiçbeklemediğ bir eşy alıarak ona süpriz yapımalıı. Bu aslıda çoğu zaman anne-babaları yaptığıbir şeydir. Ancak, bazen de hiçir ö anlaşa yapımadan, çk istese bile istediğ şy tabi ki bir iki gerekçye bağanarak alımamalıı. Bu noktada çcuğn yaşyacağıyoksunluk onun hayatııalt üt etmeyecek, “erteleme” güüügelişirecektir. Bu beceri de oldukç öemlidir. Bu egzersizi yaparken 4 yaşsonrasıesas alımalıı. 4 yaşöcesindeki çcuklarda bölesi bir uygulamayıçk fazla zorlamamak gerekir.

Eşmle çocuk yetişirme yaklaşılarıı çok farklı Bu çocuğ bir sorun yaştı mı Ne yapmamı gerekir?



Tutarlı çocuk yetişirmede genelde öemsenen bir durumdur. İi şkilde tutarlııtan söz edilebilir. Birincisi, anne ve babanı aynışylere doğu, aynışylere yanlışdemesi ve çcuğn karşııda birbirlerinin sölediklerini desteklemeleridir. İincisi de, kişnin kendi içndeki tutarlıığıı. Aynıolaya sabah başa akşm başa tepki vermek tutarlıolmamak anlamıa gelmektedir.

Tabi ki her an ve her durumda tutarlıolmak zorunda değliz. Birkaçkez tutarsı olunca da çcuğn düyasıda herşyi alt üt etmişolmayı. Ancak, genel anlamda tutarlıığı çcuk yetişirmede öemli olduğ da bir gerçktir. Bu nedenle, anne-babanı hangi durumlarda birbirlerini desteklemeleri gerektiğ konusunda anlaşalarıen doğu yoldur. Bu noktada da, bazıanlaşazlılar yaşnısa, öceliğ anlaşıan konulara vermekte yarar vardı. Anlaşazlı konularııbiraz zamana bıakmak iyi bir yötemdir.



 
Bazen çocuğu öfkelenip istemediğm şyler yapıorum. Bu konuda ne yapmalıı?



Öfke temelde doğal bir insan tepkisidir. Bu nedenle, her öke bir sorun değldir. Çcuk yetişirmede de arada sıada ökelenmek büü sorunlar yaratmaz. Ancak, anne-baba sıç ökeleniyor, ökelendiğnde kontrolükaybediyor ve çcuğ aşııtepkiler veriyorsa o zaman ökenin ası kaynağııtespit etmesi gerekir. Bu da bazen çcuğn davranışarıla ilgili gibi göüse de genelde başa şylerle ilgili olabilmektedir. Eş duyulan kıgılı, işerindeki yorgunluk ve yaşnan sorunlar, kendine duyulan kıgılı vb. gerekçler, çcuğ yöelik patlamalıdavranışara döüşbilmektedir. Bölesi bir durum sö konusu ise, bir uzmandan profesyonel destek almak en doğusu olacaktı.

Çocuk yetişirme sürecinde anne-babalara genel olarak ne gibi önerilerde bulunmak gerekir?



 
İdeal anne-babalı diye bir şy yoktur. Bu nedenle, müemmel anne-baba olmak zorunda olmadığıııunutmayı. Sizin de hata yapmaya hakkıı var ve hata yapıorsunuz diye çcuğnuz travmalar yaşr diye düşüü durmayı. Sonuça, her çcuk kendi geleceğne doğu yolculuğnu her koşlda devam ettirecektir.

 Spontan, doğl ve naif olmayıunutmayı. Çğ zaman içnizden gelen sesi dinlemek sizi doğu yere göüü. İçnizdeki sesi dinleyin.

 Bir zamanlar kendinizin de çcuk olduğnu ve bugü çcuğnuzun yaptığıbir çk şyi bir zamanlar sizlerin de yaptığııhiçunutmayı.

 Çcuk yetişirme konusunda eşnizle birlikte oturup sakin şkilde “Bu çcuğ yetişirirken nelere dikkat edelim, neleri yapalı, neleri yapmayalı, hangi değrleri aktaralı vb.” gibi sorularıbirbirinize sorarak ortak kararlar alı. Bir anlamda anne-babalı felsefesi gelişirin.

 Çcuğnuzun mutluluğnun sizin ve eşnizin ortak mutluluğndan geçiğni unutmayı. Karşıılıbirbirinize anlayışgöterin ve hata olarak gödüğüü her şyi birbirinizi incitmek içn kullanmayı