Çocuğunuzla İşbirliği Yapabilme

EBEVEYNLİK YÖNTEMLERİNİZ NELERDİR?
Aşağıdaki anket sizin ebeveynlik yöntemlerinizi belirleyip, bu işe nereden başlamamız gerektiğini saptamamız için hazırlanmıştır. Daha iyi bir ebeveyn olabilmek için, şimdi nasıl bir ebeveyn olduğunuzu anlamamız gerekir. Kendinizi tarafsız olarak değerlendirmeniz çok zordur, bu anket size yardımcı olacaktır.

Her bir soruyu okuduktan sonra, o durumda yapmanız en olası olan davranış biçimini seçin. Kendi çocuğunuzla, örnekteki çocuğun yaşı aynı olmasa da, ne yapardınız işaretleyin.

Doğru olduğunu düşündüğünüz cevabı vermeyin. Kendinizi oradaki durumun içinde varsayıp, sizin davranışınızı en iyi yansıtan cevabı seçin. Cevaplarınızı kimseye göstermek zorunda değilsiniz. Bu anket, sadece kendi ebeveynlik yöntemlerinize dürüstçe bakabilmeniz ve hangi alanlarda değişikliğe ihtiyacınız olduğunu saptamanız için hazırlandı.

Cevaplarınızı bir kâğıda kaydedin. Anketi bitirdikten sonra, puanlarınızı nasıl belirleyeceğinizi açıklayacağım. Anket şu andaki ebeveynlik yöntemlerini belirlemek ve bunları daha olumlu yönlere kan alize etmek konusunda size yardımcı olacaktır. Eğer eşiniz varsa, her ikinizinde ayrı ayrı anketi cevaplayıp , daha sonra karşılaştırmanız doğru olacaktır.

Anket: Ebeveynlik Tarzınız Nedir?
1. Çocuğunuz, büyük bir süpermarketteki unlu mamuller bölümünün ücretsiz olarak verdiği kurabiyelerden almak için kendini yerlere atıp, ter ter tepiniyor. Siz yemek vakti olduğu için ‘hayır’ dediniz. Herkes size bakıyor, görevli çocuk da kurabiyeyi size uzatmış, gülümsüyor.

A. Kurabiyeyi almasına izin verirsiniz.

B. Elinden tutup onu uzaklaştırırken, onu ikna etmeye çalışırsınız. “ Tatlım, kurabiyeyi çok istediğini biliyorum. Birisi sana bir şey teklif ettiği zaman onu reddetmenin zor olduğunu da biliyorum. Ama birazdan yemek yiyeceksin ve bu kurabiye iştahını kapatacak. Evde yemekten sonra bir kurabiye yiyebilirsin. Lütfen artık ağlama.”

C. Onu elinden tutup ya da kucağınıza alıp, sessiz bir köşeye ya da arabaya götürerek,  bir süre sakinleşmesini bekler, markete geri dönersiniz.

D. “ Bunu sana almayacağım. Sen çok kötü bir kızsın.” diye bağırırsınız. Poposuna bir tane vurup,  “ bu davranışını derhal kes,  küçük hanım.” dersiniz.

2. Mutfakta yemek hazırlıyorsunuz. Çocuklarınız içeride bir oyuncak için kavga ediyorlar. Birden bir çığlık ve ağlama sesi duyuyorsunuz. Biri “benim oyuncağımı aldı” diye bağırıyor, diğeri “o başlattı” diye ağlıyor.

A. Kendi kendinize “ bu çocuklar neden birbirleri ile geçinemezler?” diye söylenirsiniz.

B. Ayrıntıları dinleyip, hatalı olanın doğru davranmasını sağlarsınız

C.Kendi aralarında sorunu halletmelerini önerirsiniz.

D.Birini ( ya da her ikisini de ) biraz ara vermeleri için odalarına gönderirsiniz.

3. Çocuğunuz bahçede oynamak istiyor. Yemek vakti olduğu için izin vermiyorsunuz. “ Lütfen !” diyor. Siz yine “ hayır” diyorsunuz. “ Söz veriyorum, sadece 10 dakika sonra geleceğim. Saatim de var. Hemen yakında oynayacağım. “ Lütfen?”

A. “ Tamam, ama 10 dakika sonra burada olacaksın” dersiniz.

B. Çocuğunuza, yemek zamanı olduğunu ve ne zaman yemekten önce dışarıda oynamaya izin verseniz, sofraya geç gelindiğini, yemeğin soğuduğunu ve herkesin sofrada birlikte olmasını istediğinizi açıklıyorsunuz. Çocuğunuz yemek vaktine daha 15 dakika olduğunu ve hemen arka bahçede oynayacağını söylüyor. Bunu mantıklı bulduğunuz için, “tamam, çağırdığım zaman hemen gel” diyorsunuz.

C. “ Yemekten sonra oynarsın” diyorsunuz. Çocuğunuz yalvarmaya devam ediyor ve yine  “ yemekten sonra oynayabilirsin” diyorsunuz.

D. “ Sızlanmayı kes” diyorsunuz. Çocuğunuz devam ediyor, “ hemen odana git. Söylenmeden, sızlanmandan bıktım. Bu akşam TV seyretmek yok.” diyorsunuz.

4. Çocuğunuz oyalandığı için okul servisini kaçırıyor.

A. Okula kendiniz götürürsünüz.

B. Okula kendiniz götürürsünüz. Yolda giderken, organize olmanın ve sabahları belli bir düzen içinde işlerini yapmanın önemini vurgularsınız. Ertesi gün için daha organize olma sözü alırsınız.

C. Bu hiçbir zaman olmaz, çünkü sabahları herkesin sıkı bir şekilde uyuyacağı bir düzen uygularsınız.

D. “Bu çok oyalandığın için oldu. Şimdi paltonu giy ve okula yürüyerek git.” Dersiniz.

5. Yeni yürümeye başlayan çocuğunuz, müzik setinin kontrol düğmelerine dokunmakta ısrar ediyor. Ona sürekli olarak “ hayır”  diyorsunuz. Bu mücadeleden yorulmaya başladınız.

A.  Onu görmezden gelirsiniz. Zaten müzik setini bozamayacaktır.

B. Ona oyuncak bir müzik seti alırsınız.

C. Müzik setini daha yukarılarda bir yere kaldırırsınız.

D. Sete her dokunduğunda eline vurursunuz. Ona dokunmamayı öğrenecektir.

6. Çocuğunuz 6 yaşında. Her zamanki gibi, oturma odasına girdiğiniz anda bütün oyuncaklarının odanın her tarafına dağılmış olduğunu görüyorsunuz. Bu dağınıklıktan çok sıkıldınız artık.

A. Derin bir nefes alıp, odayı toplamaya başlarsınız.

B. Çocuğunuzu karşınıza alıp, bu dağınıklık içinde daha fazla yaşayamayacağınızı söyler ve bu problemin çözüm yollarını önermesini istersiniz.

C. Çocuğunuza “ oyuncakların yeri oyuncak kutusu, kitapların yeri de kitaplıktır. Bu odayı yemekten önce toplamanı istiyorum” dersiniz.

D. Bir çöp poşeti alıp, oyuncakları içine doldururken bir yandan da, “Artık yeter! Bunların hepsi çöpe gidiyor” diye bağırırsınız.

7. Saat akşam 11.30 ve 10 yaşındaki çocuğunuz uyuyor. Köpeğinizin hala beslenmediğini veya dolaştırmaya çıkarılmadığını fark ediyorsunuz. Bu her gün yaşadığınız bir problem.

A. Çocuğunuzun ne kadar sorumsuz olduğunu söyleye söyleye, köpeği besler ve dışarı çıkarırsınız.

B. köpeği besler ve dışarı çıkarırsınız. Ertesi gün çocuğunuzla köpek beslemenin yükümlülükleri hakkında konuşursunuz.

C. Köpeği besler ve dışarı çıkarırsınız. Ertesi gün çocuğunuzun günlük bir problem hazırlanmasına ve bu işleri yapmadığı zaman katlanacağı sonuçları da programına koymasına yardımcı olup, planı uygulamasını sağlarsınız.

D. Çocuğunuzu uyandırıp,  “ derhal gidip köpeğini besleyecek ve dolaştıracaksın! Bu işleri senin yerine yapmak zorunda kalmaktan bıktım usandım” dersiniz.

8. 8yaşındaki çocuğunuzun balığı beslenmediği için öldü. Balığı beslemek çocuğunuzun sorumluluğundaydı. Çocuğunuz divanın üzerinde için çeke çeke ağlıyor.

A. “ Lütfen ağlama tatlım. Sana iki tane yeni balık alacağım.” dersiniz.

B.  Balığı çocuğunuzun yerine beslemediğiniz için suçluluk duyarsınız.

C. Çocuğunuzun yanına oturur, “ insanın beslediği hayvanını kaybetmesi çok üzücü, biliyorum” dersiniz. Ona üzüntünüzü gösterir, fakat bunun öğrenmesi gereken bir hayat dersi olduğunu düşünürsünüz.

D. “ Belki bu sana sorumluluklarını yerine getirmen gerektiğini hatırlatır. Eğer balığı besleseydin, ölmezdi.” dersiniz. 

9. 10 yaşındaki çocuğunuz, bu ay içinde ikinci kez okul defterini kaybediyor.

A. Ona yeni bir defter alır, daha dikkatli olmasını söylersiniz.

B. Onunla sorumlulukları hakkında konuşur, yeni bir defterin maliyetinden bahseder, eşyalarına nasıl sahip olacağını öğretirsiniz. Daha dikkatli olacağına dair söz alırsınız.

C. Bir süre kağıtlara yazmasını ve yen bir defter için harçlığını biriktirmesini isteriz.

D. TV seyretmek veya dışarıda oynamak gibi bir ayrıcalıktan mahrum edersiniz.

10. 17 yaşındaki oğlunuzun arkadaşlarının çoğu kulaklarını deldirtmiş ve şimdi gururla küpelerini gösteriyorlar. Oğlunuz da bunu yapmak istiyor.

A. Her dediniz, ama o yine de yaptı.

B. Hayır dediniz, ama o her gün tekrar soruyor. Aile toplantılarında, okulda takmayacağına ve çok küçük bir küpe olacağına dair söz veriyor. Siz de tamam diyorsunuz.

C. Ona, bu fikri hiç sevmediğinizi ve bunun nedenlerini açıklarsınız, fakat kendi kararlarını kendisinin vermesi gerektiğini söylersiniz.

D. Kesinlikle yasaklarsınız. Sizin oğlunuz küpe takamaz!

11. Cumartesi günü dışarıda yağmur yağıyor ve 6 yaşındaki çocuğunuz dışarıya çıkıp, su birikintilerinin içinde oynamak istiyor.

A. Ona hayır diyorsunuz. Komşu çocuklarının da dışarıda olduğunu, çok dikkatli olacağını, havanın çok ılık olduğunu ve yağmurun da sadece çiselediğini söylüyor. Kabul ediyorsunuz.

B.  Yağmur yağdığını ve dinene kadar beklemesi gerektiğini söylüyor, onu oyalayacak başka bir şeyler buluyorsunuz.

C. “Olur. Ama lütfen, bir havluyla kuru kıyafetlerini, geldiğinde kullanmak üzere, kapının önüne hazırla” diyorsunuz.

D. “ Aptallık etme, dışarıda yağmur yağıyor. Git içeride oynayacak bir şeyler bul” dersiniz.

12. Odaya girdiğinizde 3 yaşındaki çocuğunuzun duvara yazdığını görüyorsunuz.

A. “ Oh, Tanrım! Ne yaptın? Şimdi bunları nasıl temizleyeceğim? Ev sahibi de kimbilir ne söyleyecek? Duvarlara yazmaman gerekiyor. Şimdi ben bunları temizlerken sen içeride oyna” dersiniz

B. “Bu ne felaket! Seni burada kağıt vermeden, kalemlerle yalnız bırakmak benim kabahatim. Lütfen bunu bir daha yapma!”  dersiniz.

C. Kesin bir ifadeyle “ duvarlara değil, kağıda yazarız. Şimdi bir bez alalım da, şunları beraber temizleyelim” dersiniz.

D. Eline bir tane vurup, “ Hayır! Sen kötü bir çocuksun!” diye bağırır, onu odasına gönderirsiniz.

PUANLAMA
Her  A cevabınıza 0
Her B  cevabınıza 2
Her C  cevabınıza 4
Her D cevabınıza 6  puan verin.

Toplam puanınızı hesaplayın. Aşağıdaki açıklamalardan, sizin puanınızla ilgili olanını okuyun. Diğer bir gruba yakın bir puan aldıysanız, o açıklamayı da okuyun.( Aslında, bütün açıklamaları okumanızda yarar vardır. Çünkü hepimiz zaman zaman değişik gruplara girebiliyoruz.)

       

0-14 Puan:Hoşgörülü Ebeveyn

        Çocuğunuza hayır demeyi genellikle çok zor buluyorsunuz.Israrlarına pek dayanamıyorsunuz.Çocuğunuz üzerindeki kontrolünüz az olduğu için  kızgın ve hayal kırıklığı içinde olabilirsiniz.Bu biraz hayatınızı zorlaştırsa da,diğer açılardan kötü bir ebeveyn veya zayıf bir insan değilsiniz.Sadece bazı yeni beceriler kazanmanız gerekiyor.Çocuğunuzla iş birliği yapmayı ve yanlış davranışlarla baş etmeyi öğrendiğiniz zaman,ebeveynlikten ve çocuğunuzla olmaktan çok daha fazla zevk alacaksınız.Burada biraz durun ve bu kitabı okumak için biraz zaman ayırın.Açıklanan becerileri kazanmaya çalışın Birkaç ay sonra,ailenizle ilgili olaylara daha hakim olduğunuzu ve kendi öz-güveninizi kazandığınızı göreceksiniz.

        14-36 Puan:Demokrat Ebeveyn

        Çocuğunuzun işbirliğini sağlamaya uğraşıyorsunuz ve bunu bir ölçüde başarmışsınız.Çocuğunuza eşit haklar tanımaya,adil ve tutarlı olmaya çalışıyorsunuz.O zaman neden hala daha iyi bir şeyler  yapabileceğinizi düşünüyorsunuz? Niye çocuğunuz hala sık sık yanlış davranışlar gösteriyor?Belki de ebeveynlik yönteminiz size engel oluyor.Her durumda kusursuz,adil ve mantıklı olmak için gereğinden çok uğraşıyorsunuz.Çocuğunuzu disipline ederken uzun vadeli sonuçlarını çok düşünüyor.”Ç ok mu sert davrandım?,çok mu yumuşak davrandım?Bu yaptığım doğrumu?”diye sürekli kendinizi sorguluyorsunuz.Daha az konuşup,daha çok hareket ederseniz daha iyi sonuç alacaksınız.Ebeveyn ve çocukların eşit olamayacağını unutmamamız gerekir.Çocuğunuzun büyüdüğü yıllarda evdeki otorite siz olmalısınız ve o da bir yetişkin olduğu zaman aranızda oluşması gereken arkadaşlığın temellerini bu yıllarda atmalısınız.

        Çocuğu artık dinleme noktasına getirene kadar, sürekli nasihat etme veya ders verme demokratik ebeveyn en yaygın olan eğilimidir.(Çocuğun söylenenleri duymama davranışına “ebeveyn-sağırlığı”diyoruz.)

        Bu kitabı okuyun ve burada sunulan becerileri deneyin. Birkaç ay içinde,kontrolün sizde olduğunu ve lider olduğunuzu daha çok hissedecek,çocuklarınızın da size olan saygılarının on kat arttığını göreceksiniz.

        36-50 Puan:Dengeli Ebeveyn

        Bu kitabı niye okuyorsunuz? İşinizi çok iyi yapıyorsunuz(ya da ankete doğru cevaplar vermediniz).Bu konuda kitaplar okumuşsunuz ya da kurs almışsınız.

        Dengeli bir ebeveyn olmak, kendinize fazla yüklemenize neden olabilir. Çocuk eğitimi konusunda çok şey bilmeniz,kötü bir gününüzde yaptıklarını başarısız görmenize neden olabilir.Mükemmel ebeveynlik diye bir şeyin olamayacağını unutmamak gerekir.Sizin genel ebeveynlik yönteminiz sağlıklı ve üretken.

        Sizin için çocuğunuzu yetiştirmekten daha önemli bir iş yok. Ne kadar çok öğrenirseniz, çocuğunuz için o kadar yararlı olacaktır. Sanırım,bu kitapta ebeveynlik yönteminizi iyileştirmenizi sağlayacak çok güzel fikirler ve bazı yeni beceriler bulacaksınız.Ben de, ne kadar çok öğrendiysem kendimi o kadar  güvenli ve yetenekli hissettim.

        50-72 Puan: Otokratik Ebeveyn

        Sanırım evinizdeki durumu aşağıdakilerden biri anlatacaktır.

        Çocuğunuz 15 yaşından küçük ise, çok iyi bir çocuk .O çok iyi davranıyor,çünkü öyle olması gerektiğini biliyor.Ama burada bir olumsuzluk var.Ceza korkusu veya ödül beklentisi ile iyi davranışlar sergileyen bir çocuk, ebeveyni yanında olmadığı zamanlarda da ona yardımcı olacak öz-disiplini edinemez. Otokratik ebeveynleri olan çocuklar, otoriteye boyun eğmeyi öğrenirler ve kendilerini ifade etmeyi bilemezler. Onlara her zaman ne yapmaları gerektiğini söyleyen birisinin varlığına alışmaları onları yanlış yerlere götürebilir – yanlış gruplara katılmak gibi. Ayrıca, otokratik tutum ebeveyn- çocuk bağını zedeleyeceği için, etkili iletişim yollarını tıkayacaktır.

                  Çocuğunuz 15 yaşından büyükse, yeni problemlerle karşılaşmaya başlamışsınızdır. Otokratik yöntem ergenlik döneminde isyanlara neden olacak ve onu bugüne kadar hizada tutmaya yeten yöntemler artık etkisiz kalacaktır.

                 Yukarıda anlatılanlar size uymuyorsa, belki de durumunuz şöyledir: Ebeveynlikten hiç zevk almıyorsunuz. Kendinizi sürekli çocuğunuza bağırırken veya vururken buluyorsunuz. Hep stres içindesiniz. Çocuğunuzu ikna etmeye çalışıyorsunuz fakat hep sonunda siz sinirleniyorsunuz.

                 Biraz düzeltilmesi ve kontrol edilmesi gereken doğru fikirleriniz var. Bu kitabı okuduktan ve sunulan becerileri denedikten sonra, tansiyonunuzun düştüğünü ve ses tonunuzun azaldığını göreceksiniz. Siz çocuklarınızla, onlar da sizinle olmaktan daha çok zevk alacak.

ŞİMDİ NE OLACAK?
Şimdi kafanızda, kendi ebeveynlik tarzınız hakkında bir şeyler şekillenmeye başladı- belki de bugüne kadar düşünmediğiniz kadar çok. Olumlu bir gelişme için, kendi tarzınızı tanımlamak en etkili başlangıçtır. Güçlü ve zayıf olduğunuz noktaları saptarsanız, daha dengeli bir ebeveyn olmak için gerekli değişiklikleri daha kolay yaparsınız.

            Şimdi eşinizle birlikte anketten aldığınız puanları karşılaştırıp yöntemlerinizdeki farklılık ve benzerlikleri tartışabilirsiniz. Disiplin ve beklentiler konusunda ,eşlerin belli bir düzeyde uzlaşmaları çok yararlı olacaktır. Bu kitabı birlikte okumak, çocuğunuzu yetiştirmede gerekli uyum ve takım çalışmasını sağlamanız için gerekli tartışma ortamını yaratacaktır.

             Ebeveynlik yöntemlerinizi geliştirmek için önerilenleri uygulamak ve bazı değişiklikler yapmak için kendinize zaman tanıyın. Şimdiki yönteminizi bütün bir yaşam boyu edindiğiniz deneyim, anı ve izlenimleriniz sonucunda kazandınız. Değişmek sabır, tekrar ve azim ister. Bu değişikliklerin zaman ve çaba harcadığınıza değdiğini düşüneceksiniz.

Kaynakça:Çocuğunuzla İşbirliği Yapabilme HYB Yayıncılık ELIZABETH PANTLEY